अशी हि …... चिपका - चिपकवि

 लेखिका : सौ. तृप्ती पाडळकर

              अहो ss  हे  काय ! १००  रुपयांची  नोट फाटकी आहे ; अशी कशी घेतलीत ; बघितले नाही का ?  आईच्या प्रश्नांचा बाबांवर भडिमार चालू झाला . बाबा ऑफिस मधून नुकतेच घरी आले होते . 

     " अगं रिक्षावाल्याने दिली , त्याच्याकडे दुसरी १००  रुपयांची नोट नव्हती , मग काय करणार , शेवटी घेतली 'फाटकी नोट' " बाबा म्हणाले. त्यावर आई म्हणाली " तुम्हांला काय माहित ? त्याच्याकडे दुसरी   १०० रुपयांची  नोट नव्हती  ते ! त्याने तुम्हांला मुद्दाम फाटकी नोट चिपकवली .

 "बँकेत देतेस का ती  ' फाटकी  नोट ' आजोबा म्हणाले . 

  " बँकेत 'फाटकी नोट' घेत नाहीत " आई  नाराजीच्या स्वरात म्हणाली .  

    रस्त्याच्या कॉर्नर ला एक दुकान आहे , तो दुकानदार फाटक्या नोटा बदलून देतो , पण १०० रुपयांतील २० रुपये कापून घेईल आणि  ८० रुपये परत करेल , बाबांनी आईला पर्याय सुचवला .

    अरे, वा रे वा ! २० रुपयांचे नुकसान का  बरं !   आई  काहीशी  रागाने  म्हणाली .

  बरं ! आता  चिडू  नकोस , उद्या  सकाळी  बाजारातून जास्त भाजी विकत घे आणि भाजीवाल्याला ' हि नोट '  दे , घेईल तो , गिऱ्हाईक सोडणार  नाही , असा  सल्ला  आईला देऊन बाबांनी ' फाटकी  नोट 'आईला  चिपकवली आणि त्यावरील चर्चा संपवली .    

     दुसऱ्या दिवशी  , सकाळी  १० वाजण्याच्या  सुमारास  आई  बाजारात  जायला  निघाली .  एखाद्या  'mission' वर  जाताना,  मनात कशी धाकधूक होत  असते तशीच  काहीशी  भिती आईला  वाटत  होती .   

     चालेल का रे  ' हि नोट ' ? का  दुकानदार  परत  करेल ?

    बहनजी  दुसरा  नोट  दे  दो , ये  चलेगा  नहीं , असे  म्हणेल .

    ओळखीच्या  दुकानदारांकडे तर  जातच  नाही , नाहीतर  कसे  म्हणतील " ताई , आज  पैसे  नसतील  तर  उद्या  द्या , आम्हीं  कुठे  पळून  जातो , रोज तर  येतो , आई  स्वतःशीच  बोलत  होती .

  शेवटी आजोबा  आईला म्हणाले "  रमा ,  इतकी nervous होऊ  नकोस , नाहीतर  ' ती  नोट ' घरीच  विसरून  जाशील , तुझ्याकडून  जर ' ती  नोट ' वापरली  गेली  नाही, तर  मी  संध्याकाळी  प्रयत्न  करीन, त्यात मी  म्हातारा  मनुष्य, कोणी  नाही  म्हणणार नाही , आजोबांच्या  या बोलण्याने  आईला  हायसे  वाटले .                  

      साधारण दीड तासाने  आई  घरी  परतली , खांद्याला  दोन वजनदार पिशव्या , घामाघूम झालेली , धापा टाकीत  घरी  आली . पण,  चेहऱ्यावर  मात्र  ' mission ' जिंकल्याचा आनंद  नव्हता .  मी  चटकन  तिला  प्यायला पाणी  आणून  दिले व  सर्व  सामान उचलून स्वयंपाक घरात  नेऊन  ठेवले .

काय  झाले ? असे  मी  नजरेनेच  आईला  विचारले .  "कशात  काय , अन  फाटक्यात  पाय" आई रागाने  बोलली  .  ' ती  नोट ' चालवायची म्हणून मी  तीन  ते  चार  प्रकारच्या  भाज्या  घेतल्या त्याचे  एकूण १२७ रुपये  झाले, मी  भाजीवाल्याला ' ती  नोट ' व  वरील  २७ रुपये  असे  दिले , त्याने  २७ रुपये  घेतले  व म्हणाला    " ताई ' हि  नोट  ' चालणार  नाही  , दूसरी  द्या . " नोट  तर  चालली नाहीच वरून १२७ रुपये  जास्तीचे  खर्च  झाले " आई  चिडून बोलली व रागाने ' ती  नोट ' डाईनिंग  टेबलवर  ठेऊन  आत  निघून गेली . मी  आणि आजोबा  'त्या  नोटेकडे'  पहात हसू  लागलो.   

           रोज संध्याकाळी  आजोबा  आणि  त्यांचे  मित्र फिरायला  जातात, कधी  बागेत तर  कधी  समुद्रकिनारी, गप्पा  मारत चणे , शेंगदाणे खातात  तर  कधी  भेळदेखील खातात .  आज  संध्याकाळी घरातून  निघतांना   आजोबा  म्हणाले " रमा  आण  ' ती  नोट ' , आज  सर्वाना  भेळ  खायला  घालतो आणि  नोट भेळवाल्याला   चिपकवतो, मित्र पण  खुश आणि  नोट पण  संपेल . चला , निघतो  आता असे  म्हणून आजोबा 'ती नोट ' घेऊन   निघाले . ‘Plan’ प्रमाणे आजोबा,  त्यांच्या  मित्रांना  समुद्रकिनारी  फिरायला घेऊन  गेले, भेळवाला दिसताच   त्याला  १० पुड्यांची  ऑर्डर दिली . 

भेळवाला खुश होऊन म्हणाला " साहब, आज  का  दिन  अच्छा हैं , आते  हि  आपने  'बोहनी' कर दि, शुक्रिया साहब . जोशी आजोबांनी माझ्या  आजोबांना विचारले " काय  रे  सुरेश , आज काय स्पेशल ? आजोबा हसत म्हणाले " स्पेशल वैगरे काही नाही रे  ,  सहजच.  सगळ्यांनी आनंदाने भेळीच्या पुड्या हातात घेतल्या , आजोबांनी ' ती नोट ' भेळवाल्याला दिली . आता भेळ तोंडात टाकणार, इतक्यात भेळवाला ओरडला " साहब , ये नोट फटा है , चलेगा नहीं , दूसरा दे दो ". आजोबांनी हसत, हसत दूसरी १०० रुपयांची नोट त्याला दिली .

         ८. ३० ला रात्री आजोबा  जेवणाच्या वेळेला घरी  आले , दारात  पाऊल टाकताच मी विचारले "    आजोबा, कामगिरी फत्ते झाली का "?  त्यावर ते हसत म्हणाले "  अरे  बाळा , 'ती नोट ' तर  चाललीच नाही   वरून  खिशाला १०० रुपयांची फोडणी.

  आईने डोक्याला हात लावला आणि  बाबांकडे वळून म्हणाली " बघितलंत का , तुमच्या  त्या  फाटक्या नोटेमुळे , सकाळपासून २२७ रुपये खर्च झाले , काय करावे  आता ?

   मी  आईला  म्हणालो " चिंता  करू  नको , मी ' हया नोटेचा  विडा ' उचलतो . आमच्या  कॉलेजच्या जवळच एक  stationery चे  दुकान आहे , दुकानात सतत गर्दी असते , त्यामुळे  मालक  पैश्यांच्या नोटा फारशा चेक करत नाही, त्याला मी ' हि नोट ' चिपकवतो.

   "अरे, दिग्गज मंडळी  हरली  ' ह्या नोटेपुढे '  तिथे तुझ्यासारख्या बच्याचा काय  निभाव लागणार !" बाबा  मला  म्हणाले.         

  "नाहीतर ' हि नोट ' चालवायच्या नादात आणखी खिशाला चाट पडायला नको " आई काहीशी चिडून म्हणाली .

"काळजी करू  नका , मी  व्यवस्थित manage करीन " मी  म्हणालो .  बरेच दिवस मी  माझ्या mobile साठी  phone holder घ्यायचा विचार करत होतो , आईकडे  जर  सरळ सरळ  पैसे  मागितले असते तर  तिने कदाचित आढेवेढे  घेतले असते , आत्ताच कशाला पाहिजे , नंतर घे , नाहीतरी mobile जुनाच आहे  ना , इतके दिवस phone holder नाही म्हणून काही अडले का? वैगरे वैगरे .  हिच संधी योग्य आहे , असा विचार करून 'ती नोट ' मी  आईकडून घेतली .                                   

    दुसऱ्या दिवशी , सकाळी college ला पोहचल्यावर पहिले stationary shop मध्ये गेलो , shop मध्ये बऱ्यापैकी गर्दी होती , मी  phone holder पाहू  लागलो, त्यापैकी एक मला आवडले, त्याची किंमत पहिली तर  १३० रुपये  होती म्हणजे बजेट मध्ये आहे असा  विचार  करून 'ती नोट ' आणि  सुट्टे ३० रुपये  मी  दुकानदाराला दिले.  मी तिथून 'कलटी' मारणार इतक्यात, दुकानाचा मालक म्हणाला " Yellow - T shirt ,  ये  नोट फटा हुआ है , दूसरा नोट देना , मी एक  दीर्घ श्वास घेतला व त्याला दुसरी नोट दिली . आता  मला डोळ्यासमोर आईचा  चेहरा दिसू  लागला, कारण नोट चालवण्याच्या नादात २२७ रुपयांत आणखी १३० रुपयांची भर पडली होती . दुपारी घरी पोहचल्यावर , मी  आईला सारा वृत्तांत सांगितला .

       शेवटी  आई  म्हणाली " पुरे  झाला  आता  खर्च ! ना  आजोबा , ना  बाबा , ना  मी  आणि  ना  तू  कोणीही ' हि  नोट ' वापरू  शकत  नाही आता  फक्त  एकच व्यक्ती  आहे जी ' हि  नोट' वापरू  शकते  .

    मी  आश्चर्याने विचारले " कोण आहे  ती  व्यक्ती "? आई  म्हणाली  " देव , तोच  एकमेव असा  आहे  जो कुणालाही नाही  म्हणत  नाही , संध्याकाळी  देवळात जाते , दानपेटीत 'हि नोट ' टाकते आणि  हात  जोडून  त्याला  विनंती  करते , भगवंता , दोन दिवसांपूर्वी आमची  परीक्षा पाहण्यासाठी रिक्षावाल्याच्या रूपाने तू  'हि नोट ' आम्हांला दिलीस  , पण  नेहमी  चांगले  दयावे, या  तुझ्या  शिकवणुकीप्रमाणे आम्हीं  'हि  नोट' कोणालाही  चिपकवू  शकलो  नाही, आता तूच  'हि  नोट ' वापर , असे  सांगून  तिने  सुटकेचा निश्वास सोडला .